We menen goed te kunnen denken als we logisch kunnen redeneren, analyseren en debatteren. Maar dat is niet genoeg, betoogt Edward de Bono in zijn boek Creatief denken. Er zijn andersoortige ideeën nodig om zaken te verbeteren, te ontwerpen en te vereenvoudigen.Winkeliers dachten eens na hoe ze het parkeerprobleem konden oplossen in hun buurt. De parkeerplaatsen waren bedoeld voor de klanten van hun winkels, maar werden steevast bezet door langparkeerders. Hoe konden zij ervoor zorgen dat de klanten voorrang kregen?
Doorgaans lossen we dit soort vraagstukken op met extra regels, controleurs en systemen, in dit geval in de vorm van parkeerautomaten. Voor de hand liggende oplossingen (die - achteraf gezien - uiterst logisch zijn), zien we over het hoofd. Dat ligt aan onze beperkte manier van denken. De Bono’s boek Creatief Denken is te lezen als een lang betoog om ons denkvermogen diepgaand te verbreden en daarvoor ook ons onderwijssysteem grondig aan te passen.
Ontwerp: denk na over wat er kan zijn in de toekomstOm met het onderwijs te beginnen: De Bono vindt denklessen veel belangrijker dan wiskunde en geschiedenis (ook vakken die mede bedoeld zijn om het denkvermogen van leerlingen te ontwikkelen). Dat betekent zeker niet meer aandacht voor filosofie, logica of kritisch denken. In deze manieren van denken speelt het zoeken naar 'de waarheid' een belangrijke rol. Het gaat over goed of fout, over oordelen en veroordelen. De Bono pleit juist voor training in lateraal denken (zijpaden inslaan) en andere vormen van creatief denken, die nu op scholen nauwelijks aan bod komen
Een van die vormen van creatief denken is ontwerpen, een tegenhanger van het vermogen om te 'oordelen'. Een oordeel gaat over ‘wat is’, op basis van iets in het verleden. Wat we totaal over het hoofd zien in ons onderwijs is de vaardigheid om te ontwerpen: dat wat zou kunnen zijn in de toekomst. Een veel positievere en meer constructieve benadering dan de huidige manier van denken.
Bekijk gegevens op verschillende manierenNog een onderbedeelde manier van denken is het bekijken van gegevens op verschillende manieren (perceptueel denken). In het gewone leven is negentig procent van de fouten te wijten aan verkeerde perceptie, niet aan gebrek aan logica, stelt De Bono. Als we het gezichtspunt van de ander zouden begrijpen, smelten veel gewapende conflicten weg als sneeuw voor de zon.
“Normaliter pakken we conflicten aan met oordeel, veroordeling en aanval. Met een nieuwere aanpak proberen we een constructievere benadering te ontwerpen, waarbij we rekening houden met de behoeften, angsten en prognoses van beide partijen.”Hoe komt het eigenlijk dat wij meestal in beperkende hokjes denken? Dat wijt De Bono aan de GB3 (de Grieke Bende van drie): Socrates, Plato en Aristoteles. Zij ontwierpen 2400 jaar geleden de 'software' voor ons denken van nu. “En ze deden dat uitstekend, waardoor we sindsdien gevangen zitten in dat uitstekende kader”, schrijft hij. "Socrates hield zich vooral bezig met bewijsvoering en vragen, Plato met de waarheid. Aristoteles creëerde kaders, categorieën en de herkenningsidentificatie, waaruit onze hokjeslogica is voortgekomen.”
- Edward de Bono
De Bono roept ons op na te denken over het denkproces zélf en niet alleen maar bezig te zijn met de oplossing van problemen. De gewoonte om ons alleen op problemen te richten, leidt tot stagnatie. Als we ons uitsluitend richten op problemen en tekortkomingen, denken we bovendien niet meer na over zaken die niet als 'probleem' ervaren worden. Zo valt er veel te verbeteren aan democratie, maar je kunt democratie niet een 'probleem' noemen.
Denk na over de uitvoering: hoe maak je een praktische keus?Tot slot vindt hij dat we ook meer aandacht moeten besteden aan operationeel denken. Hoe maak je een praktische keus? Hoe ontwerp je een strategie? Hoe creëer je nieuwe ideeën? Hoe onderhandel je? De rol van universiteiten moet worden verlegd van leverancier van informatie tot ontwikkelaar van vaardigheden: in informatievergaring en vaardigheden in denken: denken in mogelijkheden, speculeren en verbeelden.
In het boek Creatief denken laat De Bono al deze manieren van denken en bijbehorende technieken (die ook in zijn eerdere boeken aan bod kwamen), nog eens de revue passeren. Helaas is de tekst niet altijd even helder geformuleerd en is de opbouw nogal warrig. De Bono herhaalt enkele malen dezelfde voorbeelden en prijst wel erg vaak de successen aan die hij met zijn technieken heeft bereikt.
Dat neemt niet weg dat De Bono een belangrijke boodschap heeft. Het is hoog tijd om onze manier van denken te verbreden of juist te vereenvoudigen. De Bono had een simpele oplossing voor het parkeerprobleem. Eis gewoon dat bij alle auto's de lichten aan blijven. Reken maar dat de langparkeerders zelf een andere parkeerplek zoeken.
Edward de Bono, Creatief denken. Slimmere technieken om problemen op te lossen. Uitgeverij Business Contact, 2009. Het boek is onder meer verkrijgbaar bij Managementboek.
Verder lezen:
- Persoonlijke check op gevaarlijk bureaucratisch denken
- Vragen zijn interessanter dan antwoorden
- Keer wetmatigheden eens om
Geen opmerkingen:
Een reactie posten