Vragen zijn interessanter dan antwoorden

De Griekse filosoof Socrates maakte het leven van de intellectuelen van Athene zuur door hen voortdurend lastige vragen te stellen. Volgens hem was de belangrijkste stap voor het vinden van een oplossing namelijk het vinden van de juiste vragen.

Socrates beweerde van zichzelf dat het enige wat hij zeker wist was dat hij niets wist. Vragen waren voor hem interessanter dan antwoorden. Om zijn leerlingen iets duidelijk te maken, stelde hij dan ook vooral veel vragen: de Socratische dialoog.

Hoe anders ziet ons onderwijssysteem er bijna 2500 jaar later uit. Hoe beter kinderen op school het antwoord weten, hoe meer beloning en waardering ze oogsten. Daarmee leren we kinderen van jongs af aan dat antwoorden belangrijker zijn dan vragen. Mochten ze ooit op de universiteit belanden, komen ze in veel gevallen dan pas tot de ontdekking dat er nog veel open vragen en onzekerheden zijn. Dat er bij iedere theorie nieuwe vraagtekens gezet kunnen worden. En dat er nooit een definitieve waarheid is.

Socrates zag zich uiteindelijk tot de gifbeker veroordeeld. Zijn vragenstellerij werd hem namelijk niet in dank afgenomen. De personen aan wie hij de vragen stelde, stonden te vaak met hun mond vol tanden.

Vanzelfsprekende opvattingen ter discussie stellen, vraagt lef. In de tijd van Socrates en in de tijd van nu. Door ergens vraagtekens bij te plaatsen moet je namelijk onzekerheid toelaten. Maar zonder vragen worden er ook geen nieuwe dingen ontdekt. Onderzoekers kunnen dus niet zonder.

Gelukkig zijn er steeds meer middelbare scholen en soms ook basisscholen die filosofielessen aan het rooster toevoegen. Ze brengen daarmee kinderen de 'kunst van het doorvragen' bij: het niet tevreden zijn met het vanzelfsprekende en het voor de hand liggende. Daarmee bewijzen deze scholen de ontwikkeling van creativiteit bij kinderen een grote dienst.


Om tot goede vragen te komen, kun je het volgende doen:

• Formuleer iedere dag doelbewust een nieuwe vraag.
  
• Houd de vragen zo eenvoudig mogelijk, op het naïeve af. Neem niet snel iets aan voor vanzelfsprekend.
• Vragen die met wie, waar of wanneer beginnen, willen een helder antwoord. Ze zijn vooral geschikt om naar feiten te vragen. Met hoe- en waarom-vragen ga je dieper op de kwestie in.
  
• Wat is de vraag achter de vraag? Zijn er nog andere manieren om naar een kwestie te kijken? Rijg de ene vraag aan de andere, steeds verder zoekend naar mogelijke achtergronden.
• Probeer zoveel mogelijk verschillende soorten vragen te stellen. Als je geen vragen meer weet, stel dan dezelfde vragen op een andere manier.
  
• Formuleer je vraag in de vorm van 'Hoe komt het dat...' Deze formulering helpt om dieper tot de kern door te dringen.
  
• Om tot vernieuwingen te komen is het handig om de 'en als we nu eens...?' formulering te gebruiken. Als we het nu eens groter maken? Als we het nu eens omkeren? Als we het nu eens strakker maken? Enzovoorts.
• Laat je inspireren door kindervragen. Als je nou slanker wordt van zwemmen, wat doet een walvis dan fout? Je hebt het lijdend voorwerp en het meewerkend voorwerp. Wat is dan het meelijdend voorwerp? Waar komt de naam bitterbal vandaan? Hij is toch helemaal niet bitter? Wat zou de volgende uitvinding zijn? Kun je ook ergens nìets van leren? Waarom vallen mieren niet naar beneden?
  

"Sommige vragen zijn zo goed dat het jammer zou zijn ze met een antwoord te verknoeien."
- Harry Mulisch

Nog meer vragen:

• Mooie vragen voor vandaag
• Tien bijzondere vragen om iemand echt te leren kennen